Płock...

Płock...

XV wiek. Rynek.

Z dziejów Płocka

Pochodzenie nazwy "Płock", wzmiankowanej w dokumentach po raz pierwszy w XII wieku, nie jest jednoznacznie wyjaśnione. Spośród wielu hipotez najczęściej przyjmowane są dwie: pierwsza, wysunięta w XVII wieku przez Wawrzyńca z Wszerecza, a poparta przez Zygmunta Glogera w XIX wieku, łączy nazwę miasta ze słowem "płot" oznaczającym zabezpieczenie przed najazdami; druga wywodzi się od greckiego wyrazu "ploto", określającego łódź rybacką. Rozwinięciem tej hipotezy jest łączenie nazwy miasta z rzeką Płotą, która niegdyś płynęła wąwozem biegnącym jak dzisiejsza ulica Mostowa. Isnieje również inna hipoteza, wywodząca nazwę "Płock" od rdzenia "pły", oznaczającego rozlewisko.

Historia naszego miasta jest długa i bogata. Początki osadnictwa na tych terenach sięgają tu - śladowo- ok. 10000 lat wstecz, a stałe osiedla rolniczo-hodowlane powstały około 4500 lat temu. Zalążkiem Płocka była wzniesiona na miejscu ośrodka kultu pogańskiego siedziba władcy feudalnego - gród warowny z podgrodziem, będący jedną ze strategicznych stacji Bolesława Chrobrego. Król uczynił gród lokalnym ośrodkiem rzemiosła i handlu oraz wybudował dla siebie i dworu preromańskie kamienne palatium i takąż świątynię w kształcie rotundy. W 1031 roku na miasto najechali i splądrowali książęta ruscy Jarosław Mądry i Mścisław Włodzimierzowicz. Zostali oni nasłani przez Mieszka II, który popadł w konflikt z Bezprymem, najstarszym synem Bolesława. Miasto podźwignęło się z upadku, a nawet zyskało na znaczeniu, gdy faktyczna władza książęca znalazła się w ręku palatyna Miecława, którego w 1047 roku pokonał książę Kazimierz Odnowiciel.

W 1075r. Powstało biskupstwo płockie.

Gdy w 1079 roku władzę przejął książę Władysław Herman, Płock, będący jego rezydencją, stał się faktyczną stolicą Polski, koncentrując życie polityczne całego kraju. Kancelaria książęca skupiała wielmożów i obcych posłów, w szkole dworskiej kształcono młodzież magnacką do objęcia urzędów państwowych. Tu odbywały się turnieje i znaczne uroczystości, jak np. pasowanie Bolesław Krzywoustego na rycerza. Na stolicy biskupiej zasiadł wówczas bp. Aleksander z Malonne, budowniczy pierwszej katedry płockiej oraz fundator słynnych Drzwi Płockich, a także mecenas sztuki i protektor ludzi nauki. Jego dziełem jest również sarkofag w bazylice katedralnej - zbudowany w latach 1130-1144, kryjący szczątki Władysława Hermana oraz Bolesława Krzywoustego.

W 1180 roku przy kolegiacie św. Michała powstała szkoła, istniejąca nieprzerwanie w tym samym miejscu do dziś (Liceum Ogólnokształcące im. marszałka Stanisława Małachowskiego - potocznie nazywana Małachowianką).

Wiek XIII przyniósł pierwszą lokację miasta na mocy przywileju lokacyjnego wydanego przez bp. Piotra I w porozumieniu z księciem Konradem Mazowieckim. Wiek XIV to czas budowy obwarowań miejskich, wzniesionych z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego, za panowania którego Płock wraz z całym Mazowszem stał się lennem państwa polskiego. W tym czasie miasto zyskało także murowany gotycki zamek i takiż kościół (farę), ponadto nastąpił znaczący wzrost terytorialny i gospodarczy Płocka.

Na początku XV wieku Płock był główną bazą zaopatrzeniową wojsk w wojnie z Krzyżakami. W 1405r. ufundowała szpital świętej Trójcy księżna Aleksandra, żona księcia płockiego Ziemowita IV i siostra króla Władysława Jagiełły.

W 1495 zmarł bezpotomnie ostatni książę płocki Janusz II. Konsekwencją tego była inkorporacja księstwa płockiego do Rzeczypospolitej. Księstwo stało się jednym z województw, a samo miasto stolicą województwa i powiatu. Ważnym momentem historii był przywilej, który w 1498 roku nadał miastu król Jan Olbracht, a zezwalał on na budowę wodociągów. Przez 100 lat Płock przeżywał swój "złoty wiek". Wisłą spławiano do Gdańska zboże z okolicznych posiadłości ziemskich. Mieszkańcy w liczbie około 5000 trudnili się młynarstwem , piwowarstwem, sukiennictwem i rozlicznymi rodzajami rzemiosł. Rozwijało się drewniane, jak i murowane budownictwo mieszkalne. Niestety, od początku XVI wieku zaczęły na Płock spadać różne nieszczęścia. Najpierw epidemia, w czasie której zginęło 30 % ludności, potem wielki pożar niszczący zamek i kilka ulic , a następnie najazdy Szwedów w 1655 r. i 1705 r. dopełniły upadku. Wojska szwedzkie pod dowództwem króla Karola Gustawa ograbiły doszczętnie miasto. Jakby tych nieszczęść było mało, w 1731 roku w wyniku erozji skarpy płockiej, do Wisły osunęła się niemal cała ulica Nadwiślańska, między innymi z częścią kościoła farnego. Konsekwencją wszystkich tych nieszczęść był spadek liczby mieszkańców do zaledwie 1000 osób.

W drugiej połowie XVIII wieku pojawiły się oznaki stabilizacji i rozwoju. Stara Szkoła Płocka, prowadzona od pierwszej połowy XVII wieku przez Jezuitów, została przejęta przez Komisję Edukacji Narodowej. W 1793 roku miasto znalazło się w zaborze pruskim, zostały wytyczone nowe dzielnice według planów Schmida, a Prusacy przystąpili do rozbudowy Płocka. Liczba mieszkańców wzrosła do 4000. Kres rządom pruskim przyniosły wojska francuskie.

Powstało Księstwo Warszawskie, w którym z Ziemi Płockiej utworzono departament, z prefektem w osobie Rejmunda Rembielińskiego. Jemu miasto zawdzięcza teatr oraz drukarnię. On uporządkował gospodarkę m.in. nakazał brukowanie ulic, a jednocześnie organizował i uzbrajał oddziały wojskowe.

W 1815 r. w Królestwie Kongresowym Płock ponownie stał się miastem wojewódzkim. W tym czasie urząd prezesa komisji Województwa Płockiego sprawował Florian Kobyliński, uczestnik kampanii napoleońskich, dobry administrator i gospodarz. Jego długie lata urzędów przyniosły miastu rozwój budownictwa oraz powstanie wielu gmachów publicznych. Między innymi założono Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, Towarzystwo Naukowe Płockie i Muzeum. Ukazało się także pierwsze płockie czasopismo literackie - "Dziedzilia czyli Pamiętnik Płocki".

Ludność wzrosła do ponad 10.000 mieszkańców.