Węgorzewo - Angerburg

Węgorzewo - Angerburg Zamek w Węgorzewie  najstarszy zabytek Węgorzewa. Tereny dzisiejszego Węgorzewa zamieszkiwali do czasu podboju tych ziem przez Krzyżaków plemiona Galindów, którzy na wyspie Węgorapy w pobliżu jeziora Mamry wybudowali gród Angetete. Gród ten został zniszczony przez Krzyżaków, którzy w jego miejscu zbudowali w 1312 roku drewniany gródek położony 2 km od dzisiejszego zamku nad wypływem Węgorapy z Jeziora Mamry. Gródek ten nazywany Angerburg został spalony przez litewskiego księcia Kiejstuta zimą 1365 roku. aza gotycka Nową warownię w miejscu dzisiejszego zamku wybudował w 1398 roku komtur Królewca Werner von Tettingen i przeznaczył ją na siedzibę podległego sobie prokuratora. Zamek znajdował się na wyspie i miał kształt nieregularnego pięcioboku. Zabudowa składała się z dwóch lub trzech murowanych skrzydeł flankowanych na narożach trzema cylindrycznymi wieżami. Czwarta wieżyczka znajdowała się w obrębie dziedzińca i miała charakter łącznika komunikacyjnego. Od strony wschodniej znajdowało się niewielkie przedzamcze. Po prowadzonej z Polską Wojnie trzynastoletniej Krzyżacy w 1469 roku zastawili zamek braciom Hansowi i Anzelmowi von Tettau jako gwarancję wypłacenia żołdu, następnie zamek był w rękach różnych właścicieli do 1525 roku, gdy po sekularyzacji Zakonu ponownie stał się własnością państwową i siedzibą książęcego starosty. Z inwentarzy z XV i XVI wieku wynika, że w tym czasie na zamku mieściła się kaplica św. Katarzyny oraz browar, spiżarnia, piekarnia, kuchnia i zbrojownia. Przy zamku znajdował się także młyn. Faza barokowa Widok zamku w 1684 r. (po prawej) W 1656 roku zamek został zniszczony przez sprzymierzonych z Polską Tatarów, którymi dowodził Subchan Gazi aga, w związku z czym podczas odbudowy przebudowano go na rezydencję barokową o niewielkich już wartościach militarnych. Kształt zamku po przebudowie zamku ukazują widoki miasta z 1684 i 1717 roku. W 1 połowie XVIII wieku generał H.H. Katt zburzył młyn na przedzamczu i wybudował nowy przekopując nowy kanał. Wybito też szereg nowych okien. W latach 1734 i 1736 na zamku przebywał król Stanisław Leszczyński, skąd udał się na wygnanie do Francji. W 1752 roku władze przeznaczyły zamek na biura sądu miejskiego i ziemskiego. Przejściowo umieszczono też w zamku więzienie. Zamek w XIX wieku W 1807 roku podczas kampanii napoleońskiej na zamku mieścił się szpital dla żołnierzy. W czerwcu 1807 roku Węgorzewo i zamek zajęły wojska polskie generałów Jana Henryka Dąbrowskiego i J. Zajączka. W 1835 roku zamek spłonął, w związku z czym 10 lat później został przebudowany na sąd. W trakcie tej przebudowy całkowicie zatarto jego historyczną formę. Po 1945 roku 24 stycznia 1945 roku wnętrze zostało spalone przez Armię Czerwoną, jednak mury XIV-wieczne ocalały. W początkach lat 80. XX wieku został odbudowany z przeznaczeniem na bibliotekę miejską, siedzibę Rady Miejskiej i Urząd Stanu Cywilnego. Zamek został sprzedany przez samorząd w 2000 roku za kadencji burmistrza Władysława Anchima firmie należącej do Leszka Szumełdy za kwotę 805 tys. zł. Obecnie jest niedostępny dla turystów. W trakcie prowadzonej przebudowy na hotel nadbudowano znacznie dach i umieszczono w nim dwa rzędy lukarn. Historia - Węgorzewa W średniowieczu okolice jeziora Mamry zamieszkiwało staropruskie plemię Galindów. Obronny gród Angetete został zdobyty przez Krzyżaków w 1256 roku. Prawdopodobnie na jego miejscu Krzyżacy wznieśli drewniany zameczek już w roku 1256. Powstaje przy nim osada służebna spełniająca również funkcję targową (wzmiankowaną już w 1341 r.) W jednej z wypraw przeciw Krzyżakom książę trocki Kiejstut, współrządca Litwy niszczy zamek i osadę (zima 1365 r.). Pozostałości osady zostały potem zalane przez wody Mamr (II połowa XVI wieku). W 1398 roku w odległości ok. 2 km od zniszczonej forteczki Krzyżacy wznoszą zamek murowany na rzecznej wyspie okolonej wodami Węgorapy. Otrzymuje nazwę Angerburg. Tak też nazywało się miasto do 1945 r. (Mazurzy stosowali nazwę Węgobork). Pierwsza próba lokacji miasta nastąpiła w 1412 r., a w 1450 r. Angerburg posiadał już ukształtowaną administrację miejską. Osadnictwo koncentrowało się wokół zamku - podgrodzie z karczmą, ogrodnikiem, potem młynem. Nowa osada, w odległości 800 m od zamku zwana początkowo Gieratową Wolą, potem Nową Wolą powstaje w początkach XVI w. Jeszcze przed uzyskaniem praw miejskich (14 IV 1571 r.) starostwo węgorzewskie rozciąga się aż po rzekę Jarkę (dopływ Gołdapy, na wschód od nieistniejącej wówczas Gołdapi. Miasto rozwinęło się wskutek żywiołowej kolonizacji polskiej osadników z Mazowsza. Na obszarze dzisiejszego Placu Grunwaldzkiego powstało osiedle wokół prostokątnego rynku (90 m x 48 m), chronione fosami i palisadami z trzema bramami: Królewiecką, Litewską i Polską. Stylowy, gotycki ratusz stanowił wówczas centralny punkt miasta (gotyckie założenia planu miasta zostały zachowane do dziś). Ratusz stał tylko 20 lat, w 1608 r. spłonął. W 1556 r. zbudowano dużą hutę żelaza produkującą surówkę z miejscowej rudy darniowej (zniszczona przez Tatarów 100 lat później). Pierwsza kaplica powstała jeszcze w drewnianym zamku, na którym w 1340 r. biskup warmiński i biskup sambijski określają granice swoich diecezji. Wraz z budową zamku murowanego założono w nim kaplicę. Pierwszy drewniany kościół wybudowano w 1528 r., ogień strawił go w 1608 roku. Obecny kościół - wówczas protestancki - pod wezwaniem św. Piotra i Pawła wzniesiono w latach 1605 - 1611. Angerburg był trapiony licznymi klęskami żywiołowymi, przede wszystkim pożarami - ze względu na zwartą drewnianą zabudowę - i - epidemiami - ze względu na brak higieny. Najwięcej ofiar pochłonęła dżuma zawleczona do Polski w 1702 r. przez wojska szwedzkie. Mimo zarządzeń władz lokalnych przeciw dżumie na Prusy epidemia przeniknęła pod koniec sierpnia 1708 r. W ciągu dwóch lat 1709 - 1710 zmarło na tę chorobę 1111 osób. W walce z tą chorobą i pomoc ludziom zaangażowany był Jerzy Andrzej Helwing. Cmentarz ofiar dżumy znajdował się tam, gdzie dzisiaj znajduje się stary, poniemiecki cmentarz przy dawnym zespole opieki socjalnej "Betesda". Ci, którzy ocaleli żyli przeważnie bardzo długo (sześciu ponad 100 lat) - uodpornieni na zarazki. W 1710 r. na terenie kamery węgorzewskiej nastąpił szał zawierania małżeństw, co było zrozumiałe w owych ciężkich czasach - nikt nie był pewny przyszłości. W Angeburg bywały i takie zdarzenia, jak np. okrutnej mocy huragan, który 17 stycznia 1818 roku w ciągu 7 godzin zniszczył las miejski i zburzył szereg domów w mieście i okolicy czy też długa i surowa zima 1837 - 1838, po której wodociągi miejskie odmarzły dopiero na początku czerwca, a pojedyncze bryły lodu na polach i w lasach przetrwały w ciągu chłodnego lata do następnej zimy. Na wysokim poziomie stało szkolnictwo od początku założenia tzw. szkoły łacińskiej (1570 rok), której ukończenie uprawniało do podjęcia studiów uniwersyteckich. W 1801 r. liczyła 175 uczniów (najwięcej w porównaniu z pozostałymi szkołami łacińskimi, za wyjątkiem Królewca). Rozwój miasta został zahamowany w początkach XIX wieku. Po wyniszczających skutkach wojen napoleońskich Węgorzewo rozwijało się wolniej niż inne ośrodki Prus Wschodnich. Przyczyniło się do tego m.in. późne połączenie miasta liniami kolejowymi (pierwsza dopiero w 1898 r.), a także upadek rękodzielnictwa i miejscowego drobnego przemysłu nie wytrzymującego konkurencji wobec zachodnioniemieckiego wielkiego przemysłu. Okres rozkwitu miasta nastąpił po pierwszej wojnie światowej. Wśród kilku czynników rozwoju należy wymienić upowszechnienie turystyki. Najsłynniejszą postacią, Węgorzewianinem , czy też mieszkańcem Angerburga był Jerzy Andrzej Helwing (1666 - 1748), największy przyrodnik pruski zwany pruskim Pliniuszem. W XVIII w. Spalone po zakończeniu wojny przez Armię Czerwoną Węgorzewo, a następnie wyburzone (szczególnie śródmieście) - 80% strat zabudowy - zostało odbudowane. Charakter zabudowy odbiega niestety od nieistniejącej stylowej, z indywidualną ornamentyką w odniesieniu do każdego budynku zabudowy istniejącej do 1945 roku, z której pozostały tylko nieliczne budowle. W Angeburg bywały i takie zdarzenia, jak np. okrutnej mocy huragan, który 17 stycznia 1818 roku w ciągu 7 godzin zniszczył las miejski i zburzył szereg domów w mieście i okolicy czy też długa i surowa zima 1837 - 1838, po której wodociągi miejskie odmarzły dopiero na początku czerwca, a pojedyncze bryły lodu na polach i w lasach przetrwały w ciągu chłodnego lata do następnej zimy. Rozwój miasta został zahamowany w początkach XIX wieku. Po wyniszczających skutkach wojen napoleońskich Węgorzewo rozwijało się wolniej niż inne ośrodki Prus Wschodnich. Przyczyniło się do tego m.in. późne połączenie miasta liniami kolejowymi (pierwsza dopiero w 1898 r.), a także upadek rękodzielnictwa i miejscowego drobnego przemysłu nie wytrzymującego konkurencji wobec zachodnioniemieckiego wielkiego przemysłu. Okres rozkwitu miasta nastąpił po pierwszej wojnie światowej. Wśród kilku czynników rozwoju należy wymienić upowszechnienie turystyki. Najsłynniejszą postacią, Węgorzewianinem , czy też mieszkańcem Angerburga był Jerzy Andrzej Helwing (1666 - 1748), największy przyrodnik pruski zwany pruskim Pliniuszem. W XVIII w. Spalone po zakończeniu wojny przez Armię Czerwoną Węgorzewo, a następnie wyburzone (szczególnie śródmieście) - 80% strat zabudowy - zostało odbudowane. Charakter zabudowy odbiega niestety od nieistniejącej stylowej, z indywidualną ornamentyką w odniesieniu do każdego budynku zabudowy istniejącej do 1945 roku, z której pozostały tylko nieliczne budowle. Współcześnie Węgorzewo, któremu nie przywrócono w 1999 roku funkcji miasta powiatowego spełnia rolę zaplecza usługowo - produkcyjnego dla rolnictwa. Dla liczącego około 12 500 mieszkańców miasta duże znaczenie ma turystyka ograniczona niestety do sezonu letniego. Okolice Węgorzewa są bardzo malownicze. Zachęcają do zwiedzania, uprawiania turystyki kwalifikowa