W związku z tym że w maju 2015 będę pisała maturę pomyślałam że mogłabym zebrać tu informacje które będą przydatne w tym okresie. Zacznę od najważniejszych informacji z j. polskiego. Wszystkie epoki literackie. No to zacznijmy ;)



Antyk/ Starożytność

Ramy czasowe:
Okres dziejów najstarszej cywilizacji, od około 4000 r. p.n.e. do IV- V w .n.e. Za koniec tego okresu przyjmuje się często rok 476, czyli datę upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Wyróżniony okres obejmuje około 4400 lat i jest wewnętrznie bardzo zróżnicowany.
W czasie trwania starożytności wyodrębniły się dwie tradycje, które do dziś są uznawane za podstawy literatury europejskiej:
- antyczna, czyli grecka i rzymska,
- biblijna, czyli judeochrześcijańska.



Gilgamesz:
To najstarsze dzieło literackie na świecie, spisany w pierwszej połowie II tysiąclecia p.n.e. na 12 glinianych tabliczkach, pismem klinowym. Ten babilońsko-asyryjski epos spisany został ponad 1200 lat wcześniej niż Homerowe eposy. Opowiada o wojowniku Gilgameszu i jego przyjacielu Enkidu. Zaczyna się inwokacją, w której Gilgamesz (bóg, człowiek w 1/3) opłakuje śmierć Enkidu (podobieństwo z "Iliadą" - Achilles opłakuje Patroklesa). Enkidu zmarł ponieważ był śmiertelnikiem. Bogowie ulepili go z gliny aby Gilgamesz zyskał przyjaciela.



Najwybitniejsi twórcy literatury :

greskiej :
epika: Homer, Hezjod, Ezop
liryka: Safona, Tyrteusz, Anakreont, Symonides
dramat: Tespis, Ajschylos, Sofokles, Eurypides
komedia: Arystofanes

rzymskiej:

epilka: Wergiliusz, Owidiusz
liryka: Owidiusz, Horacy
dramat: Terencjusz, Plautus
proza:Cyceron, Tacyt



Rozwój teatru:
Zaczątkiem teatru starożytnej Grecji były ludowe uroczystości religijne (procesja, pieśń chóru) ku czci Dionizosa - boga narodzin, urodzaju i wina. To on nauczył ludzi zabawy i wszelkiego użycia. Począwszy od okresu hellenistyczneogo, aby go uczcić dwa razy do roku urządzano huczne uroczystości. Początkowo o charakterze orgiastycznym, z czasem złagodniały, gdyż zaczęto zajmować się na nich poezją, muzyką i innymi sztukami.
Tragedie wystawiano w okresie Dionizjów Wielkich (miejskich) na przełomie marca i kwietnia. Miały charakter podniosłego misterium, podczas którego składano Dionizosowi ofiarę z kozła, a chór chłopców śpiewał pieśni pochwalne - dytyramby, które z czasem przekształciły się właśnie w tragedię opartą na dialogu Koryfeusza (przewodnika chóru) z chórem.
Komedie zaś wystawano w czasie Juwenaliów (Małe Dionizja - wiejskie) na przełomie stycznia i lutego. Miały charakter wesołych zabaw ludowych, gdzie przewijały się pochody zwane komos. Pochody śpiewały pieśni o zaczepnym i żartobliwym charakterze, z których z czasem wykształciła się komedia.
Dionizja składały się z sześciu dni, a podczas trzech ostatnich dni wystawiano tragedie.
W teatrach urządzano konkursy teatralne- agony. Widownia oceniała przedstawienie autora, który często sam grał.
Podczas konkursów dramatycznych każdy zawodnik prezentował trzy tragedie (dramat, poważny i konfliktowy, kończący się katastrofą) oraz dramat satyrowy (pogodny utwór o tematyce mitologicznej, rozładowując jakby napięcie wywołane grozą scen tragicznych).
Ojcem teatru i tragedii greckiej był Tespis który w 534 r. p.n.e., napisał swoją sztukę i sam w niej zagrał jako pierwszy w dziejach aktor.
Aktorami byli jedynie mężczyźni. Posiadali maski, które pełniły rolę pudła rezonansowego ale przede wszystkim symbolizowały: płeć, zawód, klasę społeczną i charakter dramatu. Używano czterech rodzajów masek: śmiechu, płaczu, gniewu i strachu. Aktorzy chodzili w butach na koturnach (im wyższy koturn tym wyższa klasa społeczna) i perukach.Kostiumy były jaskrawe, co miało spowodować, że każdy zobaczy aktorów.
Ajschylos wprowadził drugiego aktora do komedii, zindywidualizował dialog i wyodrębnił przewodnika chóru
Sofokles ograniczył rolę chóru, wprowadził trzeciego aktora i monolog odsłaniający przeżycia wewnętrzne bohaterów
W ówczesnym teatrze ekspresję wyrażano poprzez pantomimę, taniec i śpiew.


Budowa teatru:
Pierwotny teatr (amfiteart) zbudowany został na planie koła (orchestra), którego środek stanowił ołtarz (thymle). Orchestra (tanecznica) była przeznaczona dla chóru, który wykonywał na niej śpiewy i tańce. Ołtarz otaczały dwa pierścienie: wewnętrzny chór (początkowo składał się z 50 potem z 15 osób) i zewnętrzny (widownia). Widownię budowano na stoku wzgórza pod gołym niebem, a siedzenia wykuwano w skale. Parados był wejściem dla chóru. Aby wyróżnić aktorów spośród chóru, zbudowano przed budynkiem wąski pomost (proskenion). Wycinek koła zamknięty był budynkiem dla aktorów (skene), który pełnił rolę garderoby. Dalszy rozwój teatru polegał na powiększeniu proskenion, zmniejszeniu orchestry i wykorzystaniu urządzeń mechanicznych.



Tragedia

termin wywodzi się od greckich słów: tragos - kozioł, ode - pieśń, czyli pieśni kozłów. Jest to poważny i smutno kończący się dramat, którego motywem przewodnim jest konflikt pomiędzy dążeniami wybitnej jednostki a siłami wyższymi (losem, prawami historii, siłami natury, interesem społecznym, normą moralną). Bohaterowie wyrastają ponad przeciętność, ale ich losami kieruje przeznaczenie (los, fatum).
Cechy tragedii:
Zachowanie trzech jedności:
- Miejsca - wydarzenia rozgrywają się w określonym miejscu
- Czasu - fabuła toczy się w przeciągu 24 godz., zaczyna się o świcie, a kończy wieczorem
- Akcji - ciągła, nieprzerwana, przyczynowo-skutkowa, jedno wydarzenie wynika z drugiego, wszystkie osoby dramatu powiązane są z głównym wątkiek

pozostałe:
- Temat zaczerpnięty z mitologii
- Zasada decorum - dopasowanie odpowiedniego stylu do utworu, gdzie tragedii przypisywano styl wysoki (patetyczny, uroczysty), a komedii niski (lekki, rubaszny)
- Katharsis ( z gr. oczyszczenie) - emocjonalny wstrząs związany z historią bohaterów
- Konflikt tragiczny - równorzędne racje pomiędzy, którymi nie sposób dokonać wyboru, każde posunięcie bohatera zbliża go do katastrofy
- Tragiczny wybór - nie można dokonać słusznego wyboru, każda decyzja będzie zła i przyniesie śmierć i cierpnie
- Tragizm bohaterów - szczególny sposób konstrukcji losów bohaterów, usytuowany w nierozerwalnym konflikcie tragicznym, łączy się ze wzniosłością. Konflikt tragiczny to po prostu postanowienie bohatera przed wyborem.
- Ironia tragiczna - wszystko zmierza szczęśliwego końca, ale on nie następuje
- Wina tragiczna - wcześniej czy później bohater dowie się, że źle postępuje i zostanie ukarany
- Chór pełniący rolę moralisty , komentatora wydarzeń, który ocenia rozwój sytuacji składający się z 12-15 mężczyzn
- Niezmienność charakteru postaci, postacie nie podlegają transformacji
- Nie przedstawiano bezpośrednio scen krwawych, mówił o nich dialog
- Bohaterami są osoby z wyższych sfer
- Zasada czystości estety, czyli nie przeplatanie scen tragicznym scenami tragicznymi,
- Określona budowa: ekspozycja (wstęp), zawiązanie i rozwój akcji, punkt kulminacyjny, dalsze skomplikowanie akcji, rozwinięcie akcji, epilog (informacje dodatkowe)
- Specyficzna kompozycja utworu.

CDN