61. Przełom Białki...

... czyli kilka słów o epigenetyce i archeologii. Kilka dni temu skończylem kolejny rok studiów - zakończyły się ostatnie ćwiczenia terenowe. Wrócilem z pełną głową wiedzy oraz aparatem pelnym zdjęć. Aby wiedza sie nie ulotniła, trzeba ją sukcesywnie utrwalać. Czas więc zacząć wszystko jeszcze raz od początku. Dziś będzie głównie geomorfologicznie, ale żeby Was nie zanudzać i nie zasypywać zbyt wieloma suchymi faktami, postaram się to jakoś ładnie ubrać w słowa. Spróbuję :[mruga]. [b]Rzeka Białka[/b], mająca swoje źródła w Tatrach, stanowi prawy dopływ Dunajca. W swoim środkowym biegu tworzy przełom pomiędzy dwoma wapiennymi skałami Pienin Spiskich — Kramnicą i Obłazową. Zanim opowiem Wam o samym przełomie, warto przy okazji wspomnieć o Pieninach. Pieniny są częścią[b] Pienińskiego Pasa Skałkowego[/b], który rozdziela Karpaty na dwie różniące się budową geologiczną części: wewnętrzną i zewnętrzną. Pas ten, o szerokości zaledwie kilku kilometrów, ciągnie się na przestrzeni około 600 km od Ukrainy Zakarpackiej nawet po okolice Wiednia wchodząc już w skład Alp Wschodnich. Ale [b]tylko w Polsce[/b] przyjmuje on tak przepiękną formę w postaci masywu Pienin. Pieniny Pieninami, a my wróćmy nad przełom Białki. Niesamowicie czysta, zielonkawa woda oraz wysokie wapienne skałki nadają niepowtarzalnego uroku temu miejscu. Na praywm brzegu Kraminca (683 m), na lewym Obłazowa Skała (670 m). Na dnie kamieńce i kilka odnóg Białki, w skałach tunele i zakryte przepływy. Geomorfolog powie krótko: [b]przełom epigenetyczny[/b]. Ktoś inny zapyta: co to takiego? [b]Przełomem[/b] jest odcinek doliny, którym rzeka przedziera się przez znajdujące się na jej drodze wzniesienie. [b]Przełom epigenetyczny[/b] powstaje wtedy, gdy sieć rzeczna rozwinie sie na powierzchni zbudowanej z osadów luźnych, pod którymi są zagrzebane formy (np. pagóry) utworzone z twardych skał. Rzeźba dawna bywa zatem "zatopiona" w osadach luźnych. Rzeka wcianjąc się w te osady napotyka na formy starsze zbudowane ze skał bardziej odpornych i rozcina je doliną. W efekcie widoczne jest wzniesienie rozcięte doliną przełomową. Podczas ogromnej powodzi w 1934 r. zahamowane ciasnym przesmykiem wody Białki spiętrzały się powyżej niego w chwilowe jezioro. przełom od wieków wykorzystywano jako miejsce ujęcia wód do poruszania młynów, tartaków, foluszy. Wapienne skały porośnięte sa interesującą roślinnością, m.in. [b]reliktowym[/b] drzewostanem sosnowym. Rezerwat utworzono tutaj już w 1931 r. a po wojnie ponownie w 1959 r. Przeprowadzone w Oblazowej Skale badania archeologiczne, przyniosły [b]rewelacyjne odkrycia[/b]. W osadach znaleziono [b]najstarsze ślady pobytu człowieka w rejonie Pienin[/b] - wyroby z radiolarytu pienińskiego sprzed przeszło 40 000 lat. Sensacja było znalezienie w jaskini szczątków kostnych z [b]kciuka człowieka[/b], najstarszego ludzkiego fragmentu kostnego na ziemiach polskich, a jeszcze większą - odkrycie świetnie zachowanego [b]bumerangu[/b] wykonanego z ciosu mamuta. Bumerang sprzed 30 000 lat - [b]najstarszy na świecie[/b] - jest delikatnie zdobiony. W osadach jaskiniowych znaleziono tez liczne szczątki dawnych zwierząt, m.in renifera, lwa jaskiniowego, hieny jaskiniowej, nosorozca włochatego i mamuta. Przypsuzcza się, że jaskinia była paleolitycznym sanktuarium. Jednak ze względu na zagrożenie zawaleniem w jaskini, badań nie ukończono. Zadziwiające, rzeka wcinając sie w osady odpreparowała starą "zatopioną" rzeźbę, czlowiek wkopujac się w osady odkrył "zatopione" w nich ślady życia pradawnego człowieka.