Międzylesie Zamek...

1739 Międzylesie Zamek...

Litografia wg rysunku Friedricha Bernarda Wernhera.

 ZAMEK MIĘDZYLESIE

Nie da się ukryć, że to dzięki zespołowi pałacowo-zamkowemu Międzylesie wyróżnia się na tle innych miasteczek Kotliny Kłodzkiej. Ten rozległy kompleks, choć poważnie zniszczony, przechowuje w sobie ponad siedmiusetletnią historię, zaklętą w renesansowych i barokowych murach. Ponoć zatrzymał się w nim sam Jan III Sobieski po sukcesie odsieczy wiedeńskiej. Nie zniechęciły go najwyraźniej spustoszenia, którymi obiekt naznaczył potop szwedzki. Niektórzy twierdzą, że Król wciąż przechadza się po zamkowych korytarzach, gdy ciekawi warunków życia w epoce przedelektrycznej goście wybierają się na nocne zwiedzanie budynku. O ile średniowieczni rycerze wyprawiali się z Międzylesia, aby zaatakować czeskie miasta, o tyle dziś jego świetną lokalizację wykorzystują liczni miłośnicy aktywnej turystyki. Zimą spotkamy tu narciarzy biegowych i zjazdowych, których od czterech najbliższych stacji dzieli zaledwie 20 kilometrów. Latem to wymarzona baza wypadowa dla turystyki motorowej, rowerowej i pieszej.

Międzylesie (niem. Mittelwalde, dial. Mčttewaale, czes. Mezilesí, dawniej Středolesí)  miasto w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Międzylesie. Leży nad Nysą Kłodzką, na obszarze historycznej ziemi kłodzkiej. W latach 19751998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 roku miasto miało 2561 mieszkańców.

Ośrodek obsługujący ruch tranzytowy między Polską a Czechami, przy międzynarodowej linii kolejowej Wrocław  Praga. Miasto jest ośrodkiem turystyczno-krajoznawczym. Zlokalizowany tu jest drobny przemysł.

Środowisko naturalne

Geografia

Międzylesie jest niewielkim miastem w południowej części krainy geograficznej o nazwie Rów Górnej Nysy, a dokładniej w centrum Wysoczyzny Międzylesia. Od zachodu wznoszą się Góry Bystrzyckie, a od wschodu Masyw Śnieżnika. Historycznie jest to część ziemi kłodzkiej.

Miasto leży najdalej na południe w województwie dolnośląskim na wysokości około 435470 m n.p.m. Od północy graniczy z Nagodzicami, na zachodzie z Lesicą i Różanką, na wschodzie z Dolnikiem i Szklarnią, a na południu ze Smreczyną oraz Kamieńczykiem.

Warunki naturalne

Nysa Kłodzka  główna rzeka przepływająca przez miasto

Międzylesie stanowi ogniwo bardzo długiego ciągu osadniczego w Dolinie Nysy Kłodzkiej, a jego zabudowania łączą się z Nagodzicami na północy i Smreczyną na południu. Rozciągłość zabudowań miejskich w kierunku południkowym wynosi ok. 3 km, zaś w kierunku równoleżnikowym ok. 1,5 km. Oś całego zespołu wyznacza Nysa Kłodzka, wzdłuż której rozciąga się miasto. W samej miejscowości uchodzi do niej Polna.

Międzylesie leży na klimatycznej strefie przejściowej, z niewielką przewagą klimatu kontynentalnego. Średnia temperatura roku wynosi 7,4 °C, z kolei roczna amplituda sięga 19,3 °C. Opady atmosferyczne zamykają się w granicach 599 mm.

Budowa geologiczna

Wzniesienia otaczające Międzylesie zbudowane są z łupków krystalicznych i gnejsów, natomiast w Rowie Górnej Nysy zalegają górnokredowe piaskowce, na których ciągną się gliny zwałowe i osady plejstoceńskie. Wykształciły się na nich średniej klasy gleby. W łupkach grafitowych z pirytem, znajdujących się w okolicy, występuje jarosyt[8].

Przyroda

Flora

Roślinność naturalna Międzylesia nie różni się od innych części ziemi kłodzkiej i należy do Działu Sudeckiej Krainy Podgórza Okręgu Środkowosudeckiego. Na terenie miasta rośnie sporo starych drzew, w tym o charakterze pomnikowym. Naturalne zbiorowisko roślinne jest niemal zupełnie zniszczone działalnością człowieka, który zajął ten teren pod uprawy. Nielicznie zachowały się małe enklawy lasów i zarośli nadpotokowych i nadrzecznych. Z roślin chronionych występują: dziurawiec, dziewięćsił bezłodygowy, lilia złotogłów, kopytnik pospolity, ciemiężyca zielona, pełnik europejski, zimowit jesienny.

Fauna

Tak samo jak w przypadku flory również międzyleska fauna nie odbiega pod tym względem od innych części Kłodzczyzny. Z większych zwierząt można spotkać sarnę, dzika i jelenia, z ptaków na terenie wysoczyzny występuje: jarząbek, sójka, pluszcz, sikora bogatka, skowronek polny i kilka gatunków jastrzębi. Z mniejszych ssaków występuje lis, łasica, wiewiórka, zając.

Toponimia

Nazwa Międzylesie po raz pierwszy pojawia się w dokumencie z 1245 roku pod słowiańską formą Medilese. Nazwa ta pochodzić miała od tego, iż osada ta umiejscowiona była pomiędzy lasami. Już w 1294 roku pojawiła się niemiecka nazwa miejscowości, która była niemiecką formą czeskiej nazwy osady  Mittelwald. Z czasem ewoluowała ona do formy Mittelwalde, która zapisywana w różny sposób obowiązywała do 1945 roku, to jest do przejęcia miasta przez Polaków.

Symbole miasta

 Herb Międzylesia o białej tarczy herbowej przedstawia czerwonego wilka biegnącego po zielonej murawie przez las, symbolizowany przez trzy zielone drzewa liściaste. Godło herbowe znane od XVI wieku, symbolika nawiązuje do nazwy miasta oraz jego pierwotnego położenia wśród lasów.

Flaga Międzylesia

Flaga Międzylesia to herb miasta znajdujący się pośrodku białego tła. Wywieszana jest z reguły podczas sesji rady miejskiej oraz ważnych uroczystości miejskich.

Historia

Początki Międzylesia, podobnie jak innych miejscowości nie są znane. Przyjmuje się, że we wczesnym średniowieczu mogła tu istnieć jakaś słowiańska osada, jednak warto zwrócić uwagę, że droga przez Przełęcz Międzyleską zaczęła pełnić rolę traktu handlowego łączącego Czechy ze Śląskiem znacznie później, niż inne znane na ziemi kłodzkiej przejścia. Pod koniec XI wieku w tym miejscu na pewno istniała już osada, ponieważ w XIII wieku przekształciła się w miasto. Nie wiadomo kiedy dokładnie miało to miejsce, ale przyjmuje się, że Międzylesie otrzymały prawa miejskie między 1249 a 1290 rokiem. Pewne jest natomiast, że w 1264 roku miejscowość stała się siedzibą dóbr międzyleskich.

W wydanym 30 kwietnia 1294 roku dokumencie król Czech Wacław II przekazał dobra międzyleskie wraz z miastem Międzylesie klasztorowi cystersów z Kamieńca Ząbkowickiego, poprzedzając to lokacją na prawie niemieckim z tego samego roku.

Czarna Wieża jedyna pozostałość po spalonym w 1428 roku Międzylesiu

Za panowania Jana Luksemburskiego, w 1315 Międzylesie wraz z jego dobrami zostały odkupione od cystersów przez sprzymierzeńca króla, Ottona von Glubosa;

zapoczątkowując tym samym okres posiadania Międzylesia przez ród Glubosów (Glaubitzów) pochodzących z Miśni. Za ich iw 1328 powstała huta żelaza, w 1358 roku wzmiankowano po raz pierwszy o funkcjonujących już na terenie miasta ławach mięsnych, chlebowych i rybnych oraz o pracujących: krawcach, szewcach i rzeźnikach. W Międzylesiu prowadzono wyszynk piwa i wódki, rozwijał się handel. Po śmierci Ottona von Glubosa w 1358 roku włości międzyleskie zostały podzielone pomiędzy jego synów. Część dóbr wraz z miastem otrzymał Otto Schramm, a po śmierci tegoż w 1407 roku jego syn Wolfhard. Koniec panowania Glubosów, usuniętych ze swoich dóbr, przyniosły ze sobą wojny husyckie, w trakcie których w 1428 roku doszczętne spalono miasto, w tym kościół Bożego Ciała oraz zburzono zamek. Dokonały tego wojska pod wodzą Jana Kołdy(cz.). Jak głosi lokalna tradycja, uratowała się jedynie okopcona dymem płonącego miasta zamkowa wieża, nazwana później Czarną Wieżą, a samo miasto miało przez sto lat być opustoszałe tak, iż zarosło lasem. W tym czasie miały miejsce częste zmiany właścicieli. Do odbudowy przyczyniło się uruchomienie w 1458 huty szkła.

W latach 15191523 dzierżawcą dóbr międzyleskich został Hans von Tschirnhaus, i ostatecznie od 1551 roku jego potomkowie stali się ich długoletnimi właścicielami. Za swojego panowania Tschirnhausowie przeprowadzili nowe akcje osadnicze, wystarali się o potwierdzenie herbu miasta, przebudowali stary zamek, a w 1581 roku uzyskali odnowienie praw miejskich dla Międzylesia. Trzy lata później w miejscowości odbył się pierwszy jarmark. W latach 15801590 na bazie ruin starego zamku rozpoczęto budowę dworu. W latach 16001613 miasto otrzymało nowy murowany kościół parafialny, a w 1617 roku zbudowano na przedmieściu kościół św. Barbary. Rok później oddano do użytku murowany ratusz i szkołę. Miasto liczyło wówczas ok. 600 mieszkańców. W okresie wojny trzydziestoletniej okres rozwoju miasta został gwałtownie zahamowany, a w 1643 wojska szwedzkie doszczętnie je spaliły.

W tej sytuacji następcy Tschirnhausów w 1653 roku sprzedali dobra międzyleskie magnatowi austriackiemu  hrabiemu Michaelowi Wenzelowi von Althannowi. Jego spadkobiercy w 1670 roku odbudowali kościół św. Barbary, pięć lat później kościół parafialny, a następnie szkołę, dokończyli budowę dworu, zbudowali pierwszy wodociąg oraz szpital dla ubogich. Po przyłączeniu hrabstwa kłodzkiego do Prus w 1742 roku Międzylesie zaczęło przeżywać swój renesans gospodar