Maków Mazowiecki...

Maków Mazowiecki...

Róg ul. Buźniczej i ul. Poprzecznej.

Ciekawostki historyczne  Śladami księcia Janusza I Starego

Współczesnemu mieszkańcowi naszego regionu postać tego mazowieckiego księcia jest mało znana, a powinna być, bo był on władcą Mazowsza. Wzmocnił i powiększył jego obszar, a w pewnym sensie przyczynił się też do tego , że Warszawa  200 lat później została stolicą Polski. Nazwany był księciem warszawskim. Człowiek przezorny i obrotny, wyznający zasadę, że nigdy nie należy pomijać nadarzającej się okazji  tak o księciu Januszu pisał Jan Długosz. Książę Janusz urodził się ok. 1352 roku, jako najstarszy z synów porywczego Siemowita III. Nie odziedziczył po ojcu gwałtownego charakteru. Wprost przeciwnie jego przyszłe działania cechowała rozwaga i konsekwencja. Po śmierci ojca, wraz z bratem Siemowitem IV, podzielił Mazowsze na dwa księstwa. Trzeci z braci  Henryk został biskupem płockim. Januszowi przypadła w dziale domena obejmująca ziemię czerską, liwską,warszawską, nurską, łomżyńską, ciechanowską, różańską, zakroczymską i wyszogrodzką. Odtąd przed Januszem zaczęły piętrzyć się zagrożenia. Nie dość, że Mazowsze ustępowało innym dzielnicom Polski, to jeszcze od północy zagrażali mu Krzyżacy, a ze wschodu Litwini. W 1393 roku Krzyżacy nawet porwali księcia i uprowadzili do Malborka. Po powrocie Książę przystąpił do wzmacniania Mazowsza. Rozbudował i umocnił zamki w Czersku, Warszawie, Litwie, Ciechanowie. Przyłączył do Mazowsza (kosztem Litwy) ziemie Drohicką z Mielnikiem (Podlasie). Granice Mazowsza przesunęły się na wschód sięgając po Suraż. Książę, aby wzmocnić Mazowsze, rozpoczął akcję osadnictwa rycerstwa mazowieckiego na wschodnich rubieżach swojego państwa. Wspierał lokacje miast i wsi. Z jego inicjatywy prawa miejskie otrzymały 24 miasta m.in.: Czersk (1383r.), Ciechanów (1400r.), Różan (1403r.), Nowa Warszawa(1408r.), Łomża(1418r.), Maków Mazowiecki i Mińsk Mazowiecki (1421r.), Tykocin (1425r.), Przasnysz i Ostrołęka (1427r.) oraz Kamieńczyk (1428r.). Większość z nich to nadal najważniejsze ośrodki na Mazowszu. Niezwykle ważnym krokiem było również przeniesienie w 1406 roku swojej głównej siedziby z podupadającego Czerska do nowego prężnie rozwijającego się ośrodka- Warszawy (umocniono wówczas zamek, który obecnie stanowi najstarszą część późniejszego Zamku Królewskiego). Warto wspomnieć, że książę uczestniczył w bitwie pod Grunwaldem, a następnie w dalszej części kampanii. Otrzymał za to w podzięce od króla w zarząd zamki krzyżackie w Nidzicy, Ostródzie i Olsztynie . Zmarł 581 lat temu, 8 grudnia 1429 roku na zamku w Czersku. Kilka dni później jego ciało z największymi honorami zostało przewiezione do Warszawy i złożone w podziemiach kolegiaty św. Jana. Janusz I Starszy pozostawił po sobie Mazowsze silniejsze gospodarczo, z miastami zapełniającymi się towarami. Tym samym stworzył warunki do przyszłego rozwoju, a Warszawa, którą umiłował, stała się za jego panowania stolicą Mazowsza. Podążając jego śladami, znajdziemy się na Szlaku Książąt Mazowieckich, w miastach które prawa miejskie otrzymały dzięki Księciu Januszowi.

Strażnik Orzyca

Do czasów współczesnych zachowało się zdjęcie będące reprodukcją niemieckiej pocztówki z ok. 1941 roku przedstawiające figurę św. Napomucena stojącą przy moście nad Orzycem ( w pobliżu dzisiejszego zejścia do Parku Sapera ). Niestety po figurze nie ma dziś śladu, została zniszczona po II wojnie światowej. Jak niesie wieść gminna św. Napomucena był patronem mostów, przepraw, opiekunem życia rodzinnego, orędownikiem dobrej spowiedzi, sławy i honoru. Obecnie uznawany jest za patrona ratowników. Proszono go również o obronę przed obmową, zniesławieniem i pomówieniem. Według tradycji ludowej był świętym, który chronił pola i zasiewy przed powodzią, ale również i suszą. To tłumaczy obecność figury Jana Napomucena przy drodze w sąsiedztwie mostu nad Orzycem.

Maków Mazowiecki (do 1928 Maków nad Orzycem)  miasto w województwie mazowieckim, siedziba powiatu makowskiego, położone nad rzeką Orzyc, o powierzchni 10,3 km2, 77 km na północ od Warszawy. Znajduje się na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 60 z drogą krajową nr 57, trasą turystyczną z Warszawy na Pojezierze Mazurskie.

Maków uzyskał lokację miejską w 1421 roku. Miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego w województwie mazowieckim[4]. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie pułtuskim, obwodzie pułtuskim województwa płockiego.

W mieście znajduje się zalew o powierzchni 17 ha, który stwarza wszechstronne możliwości wypoczynku, uprawiania sportów wodnych, turystyki i wędkarstwa. W 2010 roku sanepid wydał pozytywną opinię o przydatności wody do kąpieli w makowskim zbiorniku.

Historia

Maków uzyskał prawa miejskie w 1421 od mazowieckiego księcia Janusza I Starszego, ale jako osada istniał już w XI w. Utrzymuje się, że kościół parafialny istniał już na początku XIII wieku. Było to miasto książęce, a od 1526 królewskie, siedziba starostwa niegrodowego. W XVII wieku nastąpił upadek miasta, rozpoczął go wielki pożar w 1620, a pogłębiły wojny szwedzkie. Prace przy odbudowie postępowały bardzo powoli. Następny pożar w 1787 zniszczył połowę miasta. W tym czasie Maków znalazł się pod zaborem pruskim. Miasto należało w swojej historii do kilku różnych okręgów, m.in. Księstwa Warszawskiego, potem do okręgu płockiego i łomżyńskiego. W mieście rozwijały się powoli różne rzemiosła. Powstały garbarnie, browar, wytwórnia miodu pitnego, stacja pocztowa i telegraficzna. W czasie wojen napoleońskich wojska francuskie w kościele pod wezwaniem Bożego Ciała urządziły młyn połączony z piekarnią oraz stajnie. Świadectwem tej obecności jest koło młyńskie wmurowane w ścianę kościoła tuż przy wejściu do zakrystii, budynek stał nieużytkowany do roku 1837.

W trakcie wojny polsko-bolszewickiej linią Orzyca przebiegała przez kilka dni linia frontu. W okresie międzywojennym w Makowie zamieszkiwało wielu Żydów (ok. 3000 osób na 7 tys. mieszkańców). Zajmowali się oni przede wszystkim handlem i rzemiosłem. Jedyne źródło energii elektrycznej dla zamożniejszych mieszkańców miasta stanowiła elektrownia wodna na Orzycu. Jej pozostałości, w postaci progu spiętrzającego wodę, można oglądać z kładki pieszej przez rzekę. W rękach żydowskich przedsiębiorców znajdowały się m.in. 3 młyny na terenie Makowa. Zagładę tej społeczności przyniosła II wojna światowa. Najpierw hitlerowcy utworzyli getto w kwartale ulic: Przasnyska, północna krawędź Rynku, rzeka Orzyc, teren obecnego dworca PKS.

W 1942 r. na rozkaz władz okupacyjnych miejscowi rolnicy zmuszeni zostali do podstawienia zaprzęgów konnych na teren getta i wywiezienia, pod strażą, pozostałych przy życiu Żydów na stację kolejową do Mławy. Stamtąd wywiezieni oni zostali do obozów zagłady. Macewy z dwóch istniejących w mieście żydowskich cmentarzy Niemcy wykorzystali jako krawężniki. Jeszcze wiele lat po wojnie część z nich poniewierała się rozrzucona po mieście.