Obóz koncentracyjny

    Mało kto wie, że na terenie Stalowej Woli istniał w czasie II wojny światowej obóz koncentracyjny. I to całkiem spory. Mieścił się on dokładniej na górze Kokoszej (tzw. górce). Powstał w sierpniu 1942 roku i początkowo więził 70 Żydów. Po likwidacji obozu w Wieliczce, część więźniów przywieziono do Rozwadowa. We wrześniu obóz liczył już 1160 więźniów, pracujących dla stalowowolskich zakładów Stahlwerke Werk Stalowa Wola. Żydzi codziennie przemierzali drogę z Młodynia do Zakładów i z powrotem, znacząc ją trupami. Jeden z więźniów Julian Flajszer rok po wojnie, tak opisywał obóz w Rozwadowie:

    "Zostaliśmy wpro­wadzeni na teren kilku baraków drew­nianych, stojących na zalesionym wzgó­rzu, gdzie resztę dnia 1 września 1942 roku przebywaliśmy pod gołym niebem za drutami kolczastymi... Przemówił morderca obozowy scharführer Schwammberger: ...Każdy ma w przeciągu pię­ciu minut złożyć do tych oto koszy i skrzyń wszelkie przedmioty wartościo­we oraz pieniądze, pozostawiając sobie jedynie złotych 25 na osobę, w przeciw­nym razieodbędzie krótką drogę". Wska­zał przy tym, trzymanym w ręku, goto­wym do strzału pistoletem cmentarz, który jest od owego miejsca oddalony zaledwie 100 kroków (...) Przydzielano ludzi do najpotworniejszej roboty, nigdy i nikomu przydać się nie mogącej, np. do przerzucania kamieni dolomitowych z miejsca na miejsce, albo też kopania dołów, zasypywania ich i wyrównywa­nia ich z powrotem (...) Były też inne roboty, które dzięki swemu rodzajowi po­wodowały częste kalectwa, a to tym bar­dziej, że adwokaci, lekarze, względnie fry­zjerzy, aż do czasu podjęcia tych robót nigdy nie mieli nic wspólnego z praca­mi w hucie stalowej, ziejącej lawiną roz­topionego metalu, syczącej łoskotem przeróżnych maszyn i suwnic. Po skoń­czeniu takich prac zaczęto się zbierać przed Zakładami Południowymi w Sta­lowej Woli, a ponieważ grup i grupek było przynajmniej 30, przeto zawsze zbiórka taka trwała około 2 godzin. Je­żeli zebrali się wszyscy, to marsz do obo­zu odbywał się tylko z biciem kolbami, jeżeli jakiś spryciarz zwęszył na co się zanosi i bryknął bez śladu, wówczas padło w marszu do obozu kilku robot­ników, niejako z tytułu współodpowie­dzialności za ucieczkę tego robotnika, po­trzebnego chociażby do przerzucania ka­mieni dolomitowych. Z początku (w pierwszych dniach) w wypadku kalec­twa dawano nary, później nosiliśmy nie­szczęśliwców na rękach, a w każdym wypadku kilka zmian noszących padło ofiarą kul zbrodniarzy - konwojentów za niedotrzymanie tempa marszu biegną­cych formalnie kolumn.

Po pewnym czasie zmieniono postę­powanie - mianowicie rozstrzeliwano robotników na miejscu pracy, jeżeli oka­zało się, że kalectwo nabyte przez wypa­dek przy pracy może wpłynąć chociażby na 1-dniową przerwę w wykonywaniu szczytnej funkcji... Pobudka o godzinie trzeciej, a w pół godziny później zbiórka po kawę... Przepisy porządkowe zabra­niały pod karą śmierci używania zbio­rowej latryny w czasie od 20-tej do 5-tej, a kto nie dowierzał temu ostrzeżeniu, względnie nie chciał używać menażki jako nocnika, ten leżał nazajutrz roze­brany do naga i więcej kawy z nocnika pić już nie zdołał... Zwyrodniałe okru­cieństwa stosowane wobec nas wyraża­ły się m.in. w rozkazywaniu jedzenia ludzkiego kału z latryny, lub picia mo­czu nawzajem między sobą itp. (...)"