Jan III Sobieski - Dworki...

Jan III Sobieski - Dworki...

Uczta w Jaworowie, ilustracja z dzieła Józefa Łoskiego Jan Sobieski, jego rodzina, towarzysze broni i współczesne zabytki", Warszawa 1883; Biblioteka Narodowa

Jaworów, miasteczko leżące 48 km na północny zachód od Lwowa, należało do szczególnie ulubionych rezydencji Jana III Sobieskiego. Znajdował się tam drewniany zamek królewski, otoczony pięknym ogrodem z łazienkami. Jaworów tętnił życiem: odbywały się tutaj rady senatu, przyjęcia posłów, uroczystości (np. chrzciny królewicza Aleksandra w 1678 r.) i wystawne uczty. Najsłynniejszą okazała się biesiada, wydana w altanie ogrodowej 6 lipca 1684 r. przez monarchę dla dygnitarzy polskich i obecnych gości zagranicznych. Wzięli w niej udział, oprócz pary królewskiej z synem Jakubem Ludwikiem, między innymi ambasador cesarski Karl Ferdinand hr. Waldstein, biskup warmiński Michał Radziejowski, marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski, hetman wielki koronny Stanisław Jan Jabłonowski, wojewoda krakowski Feliks Kazimierz Potocki, oraz licznie prezentowani członkowie poselstwa weneckiego, m. in. senator Niccolo Gaveni (Gavani).

Około 1685 r. ceremonialną biesiadę jaworowską uwiecznił olejno na płótnie, najprawdopodobniej na zamówienie któregoś z włoskich gości (może właśnie Niccolo Gaveniego ?), malarz obcy działający poza Polską. W dawnej rodzimej literaturze przedmiotu obraz (dziś w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, ongiś w Muzeum im. Lubomirskich we Lwowie) uważano za kopię dzieła malowanego współcześnie przez jakiegoś malarza Włocha (Jerzy Mycielski) i łączono jednoznacznie z mecenatem Jana III. Obecnie omawiane dzieło przypisuje się działającemu w latach 1635 1699 Fransowi Geffelsowi, artyście pochodzącemu z Flandrii, od 1663 r. nadwornemu malarzowi w Mantui, zatrudnionemu czasowo przez dwór wiedeński. Za włoską proweniencją malowidła przemawiają nie tylko takież inskrypcje z licznymi błędami w nazwiskach i nazwach polskich, lecz także schematyczne wizerunki dostojników polskich, różniące się od zindywidualizowanych podobizn Wenecjan.

Kompozycja przedstawia wielki stół, przy którym zasiada 26 biesiadników, ujętych zazwyczaj w profilu lub w trzech czwartych, i oznaczonych numerami z odpowiadającą im u dołu legendą. Scena rozgrywa się pod gołym niebem, na tle drzew i monumentalnej kolumnady częściowo przesłoniętej draperią. W lewym górnym rogu dwa putta trzymają draperię z datą 1684 i włoskim tytułem Cena data del Re di / Polonia il giorno / 6 Lvglio in Javorovo / Sotto una loggia / in Real / Giardino. Obraz Geffelsa powielano w polskiej grafice XIX w. dwukrotnie. W 1842 r. skopiował go w słabej, piórkowej litografii Adolf Nigroni von Riesenbach, opublikowanej na łamach wielkopolskiego Przyjaciela Ludu. W 1883 r. anonimowy warszawski grafik wykonał okazały, całotablicowy drzeworyt, który ozdobił dzieło Józefa Łoskiego Jan Sobieski, jego rodzina, towarzysze broni i współczesne zabytki (Warszawa 1883); w rycinie malowana legenda pierwowzoru została zastąpiona drukowanym tekstem rozmieszczonym w sześciokolumnowym układzie, tak jak w oryginale.

1. Król Jan III Sobieski

2. Ambasador Cesarski

3. Biskup Warmiński

4. X. Lubomirski marszałek Wielki Koronny

5. Hetman Wielki Koronny

6. Margrabia de Bethune,m szwagier Królowej

7. Mikołaj Gavanis sekretarz Wenecki

8. Wojewoda krakowski

9. Hieronim Morosini., synowiec ambasadora weneckiego

10. Wojewoda Willeński

11. Filip de Molin, sz. wen.

12. Wojewoda...

13. Alojzy Barsidona, szlachcic wenecki

14. Referendarz Wielki Koronny

15. Jakób Gavanis 2-gi sekretarz wenecki

16 i 17. Posłowie hospodara wołoskiego

18. Pani refendarzowa Wlk. Koronnego

19. Pani wojewodzina

20, 21, 22. Pani...

23. X. Lubomirska marszałkowa Wlk. Koron.

24. Ambasador Wenecki Angelo Morosini

25. Królowa Marya Kazimiera

26. Królewicz Jakób Sobieski