Nagromadzenie danych  

Pojęcie filozofii:

Filozofia (phileo- miłować, sophia- mądrość - umiłowanie mądrości), to wiedza dążąca do poznania bytu i myślenia oraz najogólniejszych praw rządzących człowiekiem, społeczeństwem, przyrodą. Starożytni próbowali odpowiedzieć sobie na egzystencjalne pytania, początki były skromne - poszukiwano jednej zasady świata, która tłumaczyłaby jego chaotyczne bogactwo. Filozofów często nazywano mędrcami, gdyż to właśnie z rozumu czerpali swoją wiedzę.

Do podstawowych systemów filozoficznych stworzonych przez Greków, chociaż nie jednych w tym czasie zaliczamy:

STOICYZM - filozofia zapoczątkowana w III w. p.n.e. w Atenach przez Greka Zenona z Kioton. Uznawała za najważniejsze i jedyne dobro cnotę pojmowaną jako życie zgodne z zasadami rozumu i prawami wszechświata (wewnętrzna równowaga). Życie takie pozwala człowiekowi - poprzez rozumowe opanowanie afektów i namiętności - uniezależnić się od zewnętrznych okoliczności i osiągnąć ideał mędrca oraz prawdziwą wolność. To umiejętność zachowania spokoju wewnętrznego i hartu ducha w trudnych sytuacjach życiowych. Człowiek powinien zarówno w szczęściu, jak i w rozpaczy zachować spokój. Uznawali materię i poznanie rozumowe. Twierdzili, że należy wyrzec się dóbr przemijających i żyć w zgodzie z naturą gdyż jest rozumna, harmonijna i boska. Mędrzec ceni tylko cnotę, potępia zło i jest obojętny wobec bogactwa, siły, urody, zaszczytów. Filozofię stoicką cechowała surowa powaga, trzeźwość, rygoryzm. Seneka i Marek Aureliusz należą do młodszej szkoły stoickiej. Marek napisał: Wejdź w siebie. Tę cechę ma wola rozumna, że czuje zadowolenie wewnętrzne, gdy postępuje sprawiedliwie i przez to samowolna jest od niepokoju. Odbiegali od pierwotnego materializmu, ograniczyli filozofię stoicką wyłącznie do etyki i mądrości życiowej. Stoikiem był także Epiklet, który napisał: Trzymaj krótko na wodzy swe namiętności, by się stały biczem smagającym po ciebie. Do dziś w naszym języku funkcjonuje popularny zwrot "stoicki spokój".

EPIKUREIZM - twórcą kierunku jest Epikur z Samos, który twierdził, że aby odnaleźć szczęście należy korzystać z życia, co nie jest równoznaczne z rozpustą. Najważniejsze jest szczęście indywidualne człowieka, które mógł osiągnąć jedynie człowiek mądry i sprawiedliwy. Wyznawano zasadę:" Jedynym dobrem jest przyjemność, a brak bólu". Warunkiem do szczęścia wystarczającym jest atraksja, czyli brak cierpienia i trosk. Postępowali w myśl zasady "carpe diem" - chwytaj dzień, ciesz się chwilą, korzystaj z każdego dnia, nie marnuj mijającej chwili. Mawiali: Jesteśmy tylko dotąd, dopóki żyjemy oraz Korzystajmy z życia, bo mija i więcej nie wraca.

HEDONIZM - doktryna etyczna według której przyjemność jest jedynym lub najważniejszym dobrem, właściwym celem życia i naczelnym motywem ludzkiego postępowania. Styl życia będący skrajnym odłamem epikureizmu. Poglądy hedonistyczne głosił Arystyp z Cyreny (435 - 355 r. p.n.e.) uczeń Sokratesa. Uważał, że najwyższą przyjemności jest przyjemność zmysłowa. Zatem celem życia jest jak największa liczba przyjemności cielesnych. Wyznawcą hedonizmu w nieco łagodniejszej formie był Epikur, który uznawał, że człowiek doznaje przyjemności, w momencie gdy nie cierpi, należy zatem unikać bólu i przykrości. Twierdził, że nie należy dążyć do zaspokojenia wszystkich swoich zachcianek, gdyż zwiększą się potrzeby, które trudniej będzie zaspokoić. Należy zatem wybierać przyjemności duchowe.

CYNIZM - twórców tego systemu nazywano "filozofami z beczki" na cześć Diogenesa, który zamieszkał w beczce. Ich zdaniem człowiek powinien czuć zadowolenie, gdy osiągnie minimum niezbędne do życia. Majątek i cenne przedmioty przynoszą jedynie strach przed ich utratą. Mędrzec nie powinien liczyć się z powszechnie uznawanymi systemami wartości, największą wartością powinien być dla niego rozum. Drwina z autorytetów.

SCEPTYCYZM - najbardziej znanym przedstawicielem tej filozofii jest Pyrron z Elidy, który wprowadził filozofię zwątpienia. Uważał, że prawda jest dla człowieka niedostępna, gdyż ograniczają go możliwości poznawcze.

ZŁOTY ŚRODEK (łac. aurea mediocritas) - złote umiarkowanie, najlepsza pośrednia droga pomiędzy zjawiskami skrajnymi

PLATONIZM - mądrość źródłem dobra i piękna

Filozofia rzymska:

Rzymianie nie stworzyli własnego systemu filozoficznego ale pogłębiali myśli zapoczątkowane przez Greków.

EKLEKTYZM - łączenie w jedną całość różnych, często niespójnych teorii. Przedstawicielem tego nurtu był polityk i pisarz rzymski Cyceron.

SCEPTYCYZM - polegał na odrzuceniu założenia, że możliwe jest poznanie prawdy oraz uzasadnionej i wiarygodnej wiedzy.

Klasycyzm:
Pojęcie klasycyzm pochodzi od łac. classicus - wzorcowy, pierwszorzędny, doskonały. Jako pierwszy wprowadził je Horacy. To naśladowanie sztuki klasycznej, która została uznana za doskonałą w epokach następnych. Cechy sztuki klasycznej:
harmonia,
piękno,
spokój,
symetria,
umiar.
Z upływem czasu miano klasycyzmu zaskarbiły sobie także nowe prądy artystyczne epok późniejszych, która nawiązywały do wzorców antycznych.

Nawiązania do starożytności w epokach późniejszych:
Boska komedia - Dante Alighieri
Ulisses - J. Joyce
Oprawa posłów greckich, Pieśni - J. Kochanowski
Monachomachia - I. Krasicki
Oda do miłości, Konrad Wallenrod, Dziady cz. III, Pan Tadeusz - A. Mickiewicz
Fortepian Szopena, Coś ty Atenom zrobił Sokratesie - C.K. Norwid
Quo vadis - H. Sienkiewicz
Faraon, Lalka - B. Prus
Ludzie bezdomni - S. Żeromski
Akropolis, Achilles, Powrót Odysa, Noc listopadowa - S. Wyspiański
Prometeusz - K. Przerwa - Tetmajer
Chłopi - S. Reymont
Prometeusz, Odys, Przedśpiew - L. Staff
Sokrates tańczący - J. Tuwim
Nitka Ariadny, Nike - M. Pawlikowska - Jasnorzewska
Stary Prometeusz, O Troi, Do Marka Aurelego, Do Apollina, Dedal i Ikar, Apollo i Marsjasz, Powrót Prokonsula,Dlaczego klasycy? - Z. Herbert
Na murach Troi - S. Dobrowolski
Mitologia, Dysk olimpijski, Rzym czarodziejski, Przygody Odyseusza, Eros na Olimpie - J. Parandowski
Laur olimpijski - K. Wierzyński
Wciąż o Ikarach głoszą, Nike - E. Bryll
Nike - W. Baraniewski
Ikar - S. Grochowiak
Hereklit, Antygona - Cz. Miłosz
Godzina Antygony - A. Swiniarski
W rzece Heraklita - W. Szymborska
Prawa i obowiązki - T. Różewicz
Nawiązania do Biblii w epokach późniejszych:
Boska komedia - Dante Alighieri
Raj utracony - J. Milton
Mistrz i Małgorzata - M. Bułhakow
Imię róży - Umberto Eco
Bogurodzica
Pieśni, Psalmy - J. Kochanowski
Rytmy - M. Sęp - Szarzyński
Kazania - P. Skarga
Psalmodia polska - W. Kochowski
Krótkość żywota, Błąd ludzki - D. Naborowski
Dziady cz. III, Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego - A. Mickiewicz
Hymn Smutno mi Boże!, Balladyna - A. Słowacki
Nie- boska komedia - Z. Krasiński
Fortepian Szopena, Pielgrzym w Hebronie - C.K. Norwid
Quo vadis, Potop (motyw potopu) - H. Sienkiewicz
Chłopi - W.S. Reymont (motyw siewcy)
Przedwiośnie - S. Żeromski (motyw ziemi obiecanej)
Hymny - J. Kasprowicz
Pamiętnik Adama i Ewy - M. Twain
U wrót doliny, Siódmy anioł, Modlitwa pana Cogito - Z. Herbert
Wieża, Drugie przejście - G. Herling-Grudziński
Mała apokalipsa - T. Konwicki
Kain i Abel - K. Iłłakowiczówna
Dar, Piosenka o końcu świata - Cz. Miłosz
Nie wiedzieli - J. Twardowski
Żona Lota, Na wieży Babel - W. Szymborska
Żal - J. Czechowicz