Ważki (Odonata) rząd owadów.

Charakterystyka

Przeważnie średniej lub dużej wielkości (długość ciała 2-17 cm, rozpiętość skrzydeł 2-18 cm). Głowa z bardzo dużymi, złożonymi oczami (nawet 28 tys. ommatidiów), dodatkowo posiadają 3 przyoczka. Czułki mają bardzo krótkie, 3-7 członowe, szczecinkowate. Aparat gębowy typu gryzącego. Tułów silnie rozwinięty, związane jest to m. in. z rozrośniętymi mięśniami poruszającymi dwoma parami niezależnych, przezroczystych skrzydeł. Nogi kroczne, długie i smukłe. Posiadają dwie pary, podobnych do siebie i bogato żyłkowanych skrzydeł. Odwłok ważek, zbudowany z 10 segmentów, jest długi i cienki (z kilkoma wyjątkami). U samców, na drugim segmencie, znajduje się aparat kopulacyjny o złożonej budowie. U samic występuje pokładełko rzeczywiste służące do składania jaj. Składają je pod lub blisko wody często na pływających bądź zanurzonych roślinach. Żyją od sześciu miesięcy do siedmiu lat, z czego większość jako drapieżne larwy pod wodą. Jako dorosłe, latające owady większe gatunki żyją do czterech miesięcy.

Są jednymi z najlepszych lotników wśród owadów. Potrafią latać we wszystkich kierunkach przekraczając prędkość 10 m/s. Jako jedne z niewielu zwierząt opanowały lot wiszący. Polują na latające owady (m. in. komary, muchy), chwytając je nogami - dlatego nogi są zaopatrzone w sztywne szczeciny. Są też w stanie przewidzieć tor lotu ofiary i lecą "na zbliżenie". Niektóre, najmniejsze gatunki polują chodząc po roślinach. W chwytaniu ofiar przez larwy podstawową rolę odgrywa przekształcony aparat gębowy typu gryzącego, zwany maską.

Ważki należą do najstarszych współczesnych owadów, najstarsi przedstawiciele rzędu są znani już z osadów górnokarbońskich (ok. 325 mln lat temu). Karbońskie ważki z rodzaju Meganeura były największymi znanymi owadami o rozpiętości skrzydeł do 75 cm. Dziś największym gatunkiem jest hawajski endemit Anax strenuus o rozpiętości skrzydeł do 19 cm oraz środkowoamerykański gatunek świtezianki o podobnych wymiarach.

Systematyka

Dotychczas na świecie opisano ok. 5600 współcześnie żyjących gatunków. W Polsce występują 73 gatunki.

M.in. na podstawie budowy skrzydeł, krajowe ważki dzieli się na dwa podrzędy:
ważki różnoskrzydłe (Anisoptera) z rodzinami:
gadziogłówkowate (Gomphidae)
żagnicowate (Aeshnidae), np.:
żagnica okazała (Aeschna cyanea)
husarz władca (Anax imperator)
szklarnikowate (Cordulegastridae)
szklarkowate (Corduliidae)
ważkowate (Libellulidae), np.:
ważka płaskobrzucha (Libellula depressa)
ważki równoskrzydłe (Zygoptera) z rodzinami:
świteziankowate (Calopterygidae), np.:
świtezianka dziewica (Calopteryx virgo)
pióronogowate (Platycnemididae)
pałątkowate (Lestidae)
łątkowate (Coenagrionidae), np.:
łątka dzieweczka (Coenagrion puella)

Larwy obu grup posiadają skrzelotchawki ukryte wewnątrz odwłoka (w jelicie tylnym - tzw. skrzele rektalne), u równoskrzydłych występują też trzy skrzelotchawki zewnętrzne, położone na końcu odwłoka w postaci trzech listków.

W Azji występuje jeszcze trzeci podrząd: Anisozygoptera, o cechach pośrednich między równo- i różnoskrzydłymi. Ma on charakter reliktowy i liczy tylko dwa gatunki. Poza tym, zależnie od ujęcia systematycznego, wyróżnia się 4-5 dalszych rzędów znanych tylko z materiałów kopalnych.

Ochrona w Polsce [edytuj]

W Polsce niektóre gatunki ważek są objęte ochroną.

Kocham