Biłgoraj - Muzeum Etnograficzne.

Biłgoraj - Muzeum Etnograficzne...

Biłgoraj został założony jako prywatne miasto w 1578 roku dzięki staraniom Adama Gorajskiego. Prawa miejskie nadał mu król Stefan Batory w przywileju lokacyjnym wydanym we Lwowie 10 września 1578 roku. Po śmierci Adama Gorajskiego Biłgoraj odziedziczył po nim syn Zbigniew. W 1611 roku wystąpił on do króla Zygmunta III Wazy z prośbą o potwierdzenie przywileju lokacyjnego. Kolejnym właścicielem miasta został Teodor Gorajski. Gdy zmarł bezpotomnie, miasto objęła Teofilia Rejowa, jedna z córek Zbigniewa. Po tych rządach miasto było zadłużone, wobec czego w 1693 roku właścicielka sprzedała Biłgoraj wraz z okolicznymi dobrami Stanisławowi Antoniemu Szczuce, referendarzowi koronnemu. W 1735 roku miasto znalazło się w posiadaniu Potockich. Od 1806 roku właścicielem Biłgoraja był Stanisław Nowakowski, po czym miasto przejął Walerian Płatonow. Po upadku powstania styczniowego, w 1864 roku Biłgoraj został sprzedany rządowi rosyjskiemu i zaczął pełnić funkcję miasta powiatowego.

HISTORIA

Z chwilą nadania przywileju lokacyjnego Biłgoraj zyskał prawo do trzech jarmarków, a w następnych latach do ośmiu (1693). Dzięki usytuowaniu przy drodze handlowej z Lublina do Przemyśla i pomiędzy Krzeszowem a Szczebrzeszynem miał dobre warunki rozwoju. Handel Biłgoraja rozwijał się dzięki cotygodniowym targom oraz przez jarmarki, które odbywały się cztery razy w roku. Na jarmarki biłgorajskie przywożono przede wszystkim produkty pochodzenia rolniczego i leśnego, a wywożono m.in. miód, wyroby kuśnierskie oraz znaczne ilości mięsa.

Od początku miasto miało charakter rzemieślniczy. Rozwijało się tu sitarstwo, któremu sprzyjał teren piaszczysto-lesisty, o słabych glebach oraz duża ilość rzemieślników. Pierwsza wzmianka o cechu sitarskim została odnaleziona w dokumencie Jana III Sobieskiego z 1693 roku, potwierdzającym przywileje cechu sitarskiego. Rzemiosło to stało się najbardziej rozwiniętym w Biłgoraju i dostarczało pracy mieszkańcom. W XVIII wieku sita biłgorajskie docierały do miast, tak okolicznych, jak i dalszych ośrodków, a także za granicę: do Szwecji, Niemiec, Węgier, Mołdawii, Turcji, Persji. Liczne wojny z wojskami kozacko-tatarskimi sprawiły, że miasto było wielokrotnie rabowane i palone. Po większych pożarach miasto musiało być odbudowywane od podstaw, gdyż większość budynków była drewniana. Pożar z 1788 roku strawił znaczną część miasta wraz z zabudowaniami jurydyki plebańskiej.

Po upadku powstania kościuszkowskiego, w czasie rozbiorów Biłgoraj znajdował się pod panowaniem austriackim i wszedł w skład Księstwa Warszawskiego, w 1815 roku, gdy utworzono Królestwo Polskie, znalazł się pod zaborem rosyjskim. W czasie obu powstań mieszkańcy Biłgoraja walczyli o niepodległość. W okresie I wojny światowej działania wojenne toczyły się na terenie powiatu biłgorajskiego w latach 19141915. Walki spowodowały duże straty  przemysł podupadł, wielu ludzi wyemigrowało. Na przełomie lat 20. i 30. silnie rozwinęła się działalność inwestycyjna i gospodarcza. W 1922 roku w Biłgoraju wybudowano elektrownię miejską, dzięki czemu była to pierwsza miejscowość posiadająca prąd elektryczny. Zwiększała się liczba domów murowanych, jednakże większość mieszkań aż do 1939 roku była budowana z drewna.

Dalszemu rozwojowi przeszkodził wybuch II wojny światowej. Lotnictwo niemieckie 8 września 1939 roku zbombardowało miasto. 11 września miasto zostało podpalone w kilku miejscach, a pożar trwał cały dzień. Spłonęło 1006 budynków, w tym 293 domy mieszkalne i 713 budynków gospodarczych. Spaliło się centrum miasta oraz Ratusz, kościół parafialny, synagoga, biblioteka Macierzy Szkolnej, kino i 2 sale widowiskowe. 14 września lotnictwo niemieckie dokonało drugiego bombardowania, w trakcie którego zginęło około 100 osób. 16 września toczyła się walka armii Kraków z wojskami niemieckimi o Biłgoraj, w której poległo 78 żołnierzy, a 80 podniosło rany. Od 28 września do 3 października 1939 roku, zgodnie z paktem Ribbentrop-Mołotow, Biłgoraj znajdował się pod okupacją radziecką. Do Biłgoraja ponownie wkroczyli Niemcy. Niemieckie władze okupacyjne uczyniły Biłgoraj siedzibą powiatu biłgorajskiego, który wchodził w skład dystryktu lubelskiego. Represje dotyczyły całej ludności Biłgoraja. W listopadzie 1942 roku utworzono getto, w którym znalazła się ludność żydowska. Zlikwidowano je w 1943 roku, jednak już w kwietniu 1944 roku w Biłgoraju działał obóz przejściowy dla partyzantów. 24 lipca 1944 roku miasto zostało wyzwolone przez Armię Czerwoną.

W okresie powojennym nastąpiła odbudowa zniszczonego i zaniedbanego miasta. W latach 19441978 szybko zwiększała się liczba ludności Biłgoraja, co wiązało się przede wszystkim z napływem ludności wiejskiej.

 Do najważniejszych zabytków Biłgoraja należą: późnobarokowy kościół parafialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, wzniesiony w latach 17321755 w miejscu dawnego zboru kalwińskiego, dawna cerkiew greckokatolicka (17901793) od 1919 roku kościół rzymskokatolicki pw. św. Jerzego, kościół pofranciszkański pw. św. Marii Magdaleny (19211929) wystawiony w miejscu wcześniejszego kościoła z 1644 roku fundacji Jana Zamojskiego, kirkut (I poł. XIX wieku) odnowiony w latach 19851986 i cmentarz rzymskokatolicki z 1787 roku. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1807 roku.