Płock...

Płock...

Płock  miasto w Polsce, na prawach powiatu, położone na Pojezierzu Dobrzyńskim i w Kotlinie Płockiej, nad Wisłą, w województwie mazowieckim, siedziba ziemskiego powiatu płockiego; historyczna stolica Mazowsza oraz stolica Polski w latach 10791138; siedziba rzymskokatolickiej kurii diecezji płockiej (1075), siedziba biskupa naczelnego Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, port rzeczny, rafineria ropy naftowej (1964), szkoły wyższe, teatry, muzea. Polskie miasto-bohater (1921).

W preambule do Statutu Miasta Płocka użyto nazwy Stołeczne Książęce Miasto Płock.

Prawa miejskie uzyskał w 1237 roku, potwierdzone w latach 1361, 1435, 1462, 1514. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w starostwie płockim województwa płockiego w 1784 roku.

W latach 19751998 stolica województwa płockiego.

Według danych GUS z 30 czerwca 2020 roku, miasto liczyło 118 989 mieszkańców.

Początki miasta Płocka

We wczesnym średniowieczu ważny ośrodek kultowy Słowian. Wykopaliska archeologiczne wykazały, że Płock założono w końcu X wieku. Najważniejszym miejscem kształtowania się ośrodka miejskiego było Wzgórze Tumskie, gdzie powstał pierwszy gród obronny. W czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego Mazowsze wchodziło w skład Państwa Polskiego jako jedna z najdawniejszych prowincji. Gród obwarowano wałem drewniano-ziemnym, od strony Wisły umocniony dodatkowo podwójną fosą. Uważa się, że właśnie od owego "płotu" pochodzi nazwa miasta. Za najstarszą budowlę murowaną w Płocku należy uznać nieistniejący już na dziedzińcu opactwa romański kościół powstały w II poł. XI wieku w czasach panowania Władysława Hermana (dawniej błędnie interpretowany jako palatium z rotundą z czasów Chrobrego), który to kościół przebudowano następnie w wieku XII(?) oraz po raz trzeci u schyłku XII lub pocz. XIII w. W tym samym czasie, co wymieniony kościół powstała przed fasadą katedry budowla murowana z końca XI wieku wzniesiona pod późniejszą romańską rotundą z apsydą od wschodu, która istniała w tym miejscu do schyłku XIII w.

Płock stolicą Polski

W latach 10371047 Płock stał się głównym grodem państwa Miecława, który będąc cześnikiem króla Polski Mieszka II podczas reakcji pogańskiej ogłosił się niezależnym władcą i następnie zbuntował się przeciwko jego synowi Kazimierzowi Odnowicielowi. Państwo Miecława nie istniało długo, gdyż w 1047 roku Kazimierz Odnowiciel zwyciężył go w bitwie i przywrócił władzę Piastów nad Mazowszem.

W 1075 za panowania Bolesława Śmiałego zostało utworzone biskupstwo mazowieckie ze stolicą w Płocku.

Pieczęć Władysława Hermana

Po wygnaniu Bolesława Śmiałego jego brat Władysław Herman w 1079 roku przejął władzę w państwie. W tym czasie głównym ośrodkiem władzy stał się Płock, ponieważ było to główne miejsce rezydowania Hermana (być może już wcześniej był tu namiestnikiem brata). Pierwsze małżeństwo Hermana z Judytą przyczyniło się do rozszerzenia wpływów kultury czeskiej. Druga żona Hermana Judyta Maria Salicka (córka cesarza Henryka III) niewątpliwie wprowadziła na dwór aktualne wątki kultury europejskiej. Władysław Herman dbał o to, żeby kościół płocki oraz dwór przeniesiony z Krakowa sprostał potrzebom nowej rezydencji władcy. W tym czasie powstała katedra, której skala być może nie odbiegała znacznie od zaczętej przez Bolesława Szczodrego katedry wawelskiej, oraz co najmniej dwa inne murowane budynki. Tu znajdowała się kancelaria książęca wystawiająca dokumenty państwowe pieczętowane pieczęcią panującego, szkoła kształcąca młodzież feudalną i przygotowująca ją do objęcia ważnych stanowisk państwowych. Tu  jak wskazuje na to koncentracja znalezisk skarbów srebrnych  skupiało się liczne grono wielmożów piastujących wysokie dostojeństwa i godności państwowe, doradców monarszych, obcych posłów.

W 1102 r. zmarł Władysław Herman. Odtąd Płock był kolejno pod władzą jego synów: Zbigniewa i Bolesława Krzywoustego. Bolesław Krzywousty wychowany był na dworze Hermana i swej macochy Judyty Marii. Obeznany w czasie swych pobytów za granicą z dziełami sztuki zachodniej, reprezentował typ księcia wychowanego w klimacie bezpośrednich wpływów kultury zachodniej. Konieczność, która związała Bolesława Krzywoustego z polami bitewnymi, ograniczała możliwość osobistej działalności kulturowej monarchy w Płocku. W latach 11301144 biskup płocki Aleksander z Malonne wybudował nową katedrę w stylu romańskim, zajmującą obszar niewiele mniejszy niż obecnie. Jeden z najwspanialszych przejawów mecenatu artystycznego Aleksandra z Malonne stanowią brązowe drzwi zamówione dla katedry płockiej w Magdeburgu, znane z pierwszego opisu dokonanego przez Joachima Lelewela jako drzwi płockie. W drugiej połowie XIII stulecia znalazły się jednak w zachodnim portalu soboru św. Sofii w Nowogrodzie, gdzie znajdują się do chwili obecnej. Od 1138 roku Płock stał się stolicą książąt mazowieckich, którzy rządzili bądź całym Mazowszem, bądź księstwem płockim i przyłączonymi doń ziemiami. Ok. 1180 roku została założona w Płocku przy kolegiacie św. Michała szkoła, która jako jedyna z polskich szkół powstałych w średniowieczu przetrwała do naszych czasów (obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku).

Najazdy

Wiek XII i XIII to okres częstych napadów i klęsk wojennych, co zdecydowanie zahamowało rozwój grodu. Najgroźniejsze z nich miały miejsce w 1222 i 1243, kiedy to Płock został napadnięty dwukrotnie z północy przez Prusów. W 1237 roku znajdująca się przy grodzie osada otrzymała prawa miejskie (na prawie chełmińskim). Akt ten, zawierający elementy prawa polskiego i obcego, zachował się do naszych czasów w dokumencie biskupa płockiego Piotra I.

W odwecie za sojusz Mazowsza z Krzyżakami w 1262 roku nastąpił najazd litewski litewskiego księcia Mendoga, będącego w sojuszu z ruskim księciem Szwarnem. Podczas nieobecności w Płocku władcy Mazowsza Ziemowita I, który wyjechał do Jazdowa, jeden z oddziałów litewskich, dzięki zaskoczeniu i znacznej przewadze liczebnej, zdobył Płock i spalił zamek wraz z miastem, zdobywając łupy. Istnieje przypuszczenie, że podczas właśnie tej wyprawy zostały wywiezione z Płocka brązowe drzwi katedry.

W 1266 roku miał miejsce najazd litewski na Mazowsze i Płock.

Rozwój Płocka

Około 1300 r. dokonano kolejnej lokacji, związanej z nowym rozmierzeniem miasta w bezpośrednim sąsiedztwie starszego ośrodka i dezurbanizacją terenu miasta pierwszej lokacji[6]. W latach 13511370 król polski Kazimierz Wielki był jednocześnie księciem płockim. Powiększył teren miasta poprzez połączenie nowego miasta i części starszego w jeden organizm i nadał mu prawo chełmińskie, a także zwolnił je od czynszów i innych ciężarów. Z inicjatywy króla na terenie grodu powstał nowy murowany zamek, otoczony podwójnym pasem murów obronnych i fosą, z wjazdem przez bramę w wieży szlacheckiej. Nowe miasto zostało otoczone nowoczesnymi fortyfikacjami, a wjazdu do miasta strzegły trzy bramy: Dobrzyńska, Bielska i Wyszogrodzka. Płock korzystał z opiekuńczego stanowiska króla wobec miast, zwłaszcza odgrywających poważniejszą rolę polityczną i gospodarczą, tym więcej, że pewne znaczenie dla uprzywilejowania Płocka miał też niechętny stosunek króla do Poznania, który stracił w pewnej mierze swą pozycję z powodu zajęcia Gdańska przez Krzyżaków. Ta sytuacja polityczna, polepszające się warunki gospodarcze i zwiększenie się bezpieczeństwa w opasanym murami mieście rzutowały na wzrost możliwości rozwojowych Płocka. Ziemowit III (13701381) i Ziemowit IV (13811426) to dwaj wybitni władcy Mazowsza i Płocka. Pierwszy bił własne pieniądze z napisem łacińskim: moneta płocka, drugi był kontrkandydatem Władysława Jagiełły do ręki Jadwigi i do korony polskiej. Później ożenił się z siostrą Jagiełły, Aleksandrą, która ufundowała w Płocku w 1405 r. szpital św. Trójcy, do dziś