Głubczyce

Głubczyce

Brama Dolna, kościół i klasztor franciszkanów oraz Brama Grobnicka wg ryciny z 1680 r.

Źródło: Dzieje Głubczyc do 1742 roku, Opole 2003, s.

Głubczyce (śl. Gubczýcé, niem. Leobschütz, cz. Hlubčice)  miasto w województwie opolskim, siedziba władz powiatu głubczyckiego i gminy miejsko-wiejskiej Głubczyce. Położone nad rzeką Psiną, na Płaskowyżu Głubczyckim (wchodzącym w skład Niziny Śląskiej). Historycznie na Górnym Śląsku.

Głubczyce uzyskały lokację miejską przed 1253 rokiem.W latach 19751998 miasto administracyjnie należało do starego woj. opolskiego.

Według danych na 1 stycznia 2017 r. miasto było zamieszkane przez 12 735 osób.

W 2016 roku Głubczyce przystąpiły do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Dobrego Życia Cittaslow.

Z powodu różnych form jakie w historii przybierała nazwa miejscowości jej znaczenie nie jest jasne. Istnieje kilka teorii jej pochodzenia. Etymolodzy wywodzą je od słów lubić, głęboki, głupi lub nawet gołąb.

Pierwsza historyczna wzmianka o mieście pojawiła się w roku 1107. W tym czasie była to mała morawska osada nazywana Glubcici, która w większości była zajmowana przez gród. W 1131 wymieniona jako Glupcicih, 1183 Glubcice, w latach 1224, 1281, 1354 i 1434 Lubschicz.

W 1750 roku polska nazwa Leobszyce wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska. Nazwę Głupczyce w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa, w 1945 używano jej urzędowo.

Średniowiecze

Osada znajdowała się na prawym brzegu rzeki Psiny. Dokładna data założenia miasta nie jest znana, ale jest to możliwe do ustalenia. Najbardziej prawdopodobną datą założenia miasta jest rok 1224 kiedy nastąpiło osiedlenie w mieście Lubschicz (informacja o komorze celnej w Lubschicz, wcześniejsze okazały się falsyfikatami) za panowania Ottokara I[potrzebny przypis]. Jednak miasto to zostało zniszczone przez atak Mongołów. Po zniszczeniu miasta nastąpiła jego stopniowa odbudowa, osada została przeniesiona na lewy brzeg Psiny, w roku 1270 miasto otrzymało prawa miejskie nadane przez Przemysła Ottokara II[potrzebny przypis]. W tych czasach miasto było otoczone murem, przed którym znajdowała się fosa. Miasto było bronione przez liczne wieże obronne. W mieście został zbudowany kościół, któremu opieka została przyznana joanitom z rekomendacji Przemysła Ottokara II. W roku 1298, Wacław II rozszerzył przywileje miasta. Dzięki dodatkowym przywilejom miasto mogło wzmocnić swoją pozycję, wśród innych miast na Śląsku. W roku 1365 miasto stało się siedzibą księstwa, a od roku 1482 w mieście władali przedstawiciele dynastii Przemyślidów. Jednak ostatni przedstawiciel dynastii wstąpił do klasztoru franciszkanów. Głubczyce bezpowrotnie utraciły status księstwa w roku 1503, miasto weszło wówczas w skład księstwa karniowskiego (obecnie Krnov w Czechach, pol. Karniów)

XVI wiek  początki XX wieku

W roku 1523 ruch protestancki dotarł do miasta. W roku 1558 został wzniesiony luterański kościół i szkoła. W odpowiedzi na te wydarzenia ojcowie Franciszkanie i Żydzi zostali wygnani z miasta. W czasie wojny trzydziestoletniej miasto zostało całkowicie zniszczone, większość zniszczeń zostało dokonanych przez nacierających Szwedów w roku 1645.

Po I wojnie śląskiej (1740-1742), toczonej między Austrią i Prusami, miasto przeszło pod panowanie Prus (w styczniu 1743 r. w Głubczycach, już po dokonaniu rozgraniczenia w terenie, obie strony konfliktu wręczyły sobie dokumenty ratyfikacyjne). Miasto znalazło się w okręgu administracyjnym Landkreis Leobschütz. W roku 1781 populacja miasta wynosiła tylko 2637. W trakcie rozrastania się miasta jego populacja stopniowo wzrastała. W roku 1825 miasto zamieszkiwało 4565 mieszkańców, a w 1870 już 9546.

Po I wojnie światowej na terytorium Górnego Śląska odbył się plebiscyt, w którym mieszkańcy tego regionu mieli opowiedzieć się za przynależnością do państwa polskiego lub niemieckiego. W mieście 99,5% mieszkańców zagłosowało za Niemcami, w tym ponad 35% tzw. emigrantów plebiscytowych (ściągniętych na tereny plebiscytowe w celu podniesienia końcowego rezultatu).

19331945

Po dojściu do władzy przez Adolfa Hitlera w roku 1933, w mieście swą siedzibę miała szkoła i poligon SS oraz SA. Ośrodki te były głównymi centrami NSDAP w prowincji śląskiej. Miejska synagoga została spalona w roku 1938 w tak zwanej nocy kryształowej.

Początek 1945  w czasie przemarszu więźniów obozów koncentracyjnych przez teren miasta Niemcy z eskorty zamordowali 21 więźniów niezdolnych do dalszego marszu. Ciała pogrzebano na cmentarzu żydowskim.

18 marca 1945 roku miasto zostało otoczone przez wojska radzieckie. Broniły go 18. SS Panzergrenadierdivision (grenadierzy pancerni) i 371. Dywizja Wehrmachtu. Po stronie radzieckiej walczyły oddziały 314 dywizji piechoty z 59 armii , 28 korpus piechoty 60 armii i 5 korpusu zmechanizowanego z 4 armii pancernej gwardii 1 Frontu Ukraińskiego (po 1945 roku w parku miejskim i na ul. Skłodowskiej - Curie postawiono Pomniki Wdzięczności Armii Czerwonej). W wyniku trwającego do 24 marca oblężenia oraz grabieży dokonywanych przez żołnierzy radzieckich w pierwszym tygodniu po jego zakończeniu zniszczeniu uległo około 40 procent miasta.

Po 1945 r.

Po 1945 r. miasto nosiło przejściową nazwę Głąbczyce, którą w 1946 r. zastąpiono urzędową nazwą Głubczyce. 6 kwietnia 1945 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. Obóz pracy nr 101 powstał w Głubczycach. Od lipca 1945 r. do września tego roku w mieście w ramach 5 pułku piechoty służył Wojciech Jaruzelski, który w sierpniu został komendantem wojskowym miasta. Na teren miasta zostało przesiedlonych wielu Polaków zamieszkujących dawne Kresy Wschodnie, podobna sytuacja miała miejsce na całym Śląsku. Niemcy zamieszkujący miasto zostali wysiedleni. Miasto stało się siedzibą powiatu i gminy. Utraciło status siedziby powiatu w 1975 i w roku 1998 otrzymało go powtórnie.

Kalendarium

* 1224  pierwsza wzmianka o Głubczycach, informacja o komorze celnej w Lubschicz, wcześniejsze okazały się falsyfikatami

* 1270  odnowienie przez króla Czech Przemysła Ottokara II praw miejskich nadanych Głubczycom wcześniej (data nadania pierwszych praw miejskich jest nieznana)

* II poł. XIII wieku  budowa murów miejskich wraz z ich basztami, wieżami bramnymi i fosą

* 1298  król Wacław II rozszerza przywileje miasta

* 1365-1503  Głubczyce funkcjonowały jako samodzielne księstwo. Był to pomyślny okres dla miasta, nie licząc najazdów husyckich, które doprowadziły do zniszczenia jego przedmieść.

* 1503  Głubczyce stały się częścią Księstwa Krnowskiego.

* 1523  nowy właściciel miasta Jerzy Hohenzollern, gorliwy luteranin, doprowadził siłą do usunięcia z Głubczyc zakonników franciszkańskich, a następnie wyznających judaizm Żydów.

* 1570  budowa renesansowego ratusza miejskiego

* 1622  władzę nad miastem przejął Karol von Liechtenstein

* 1645  najazd wojsk szwedzkich

* 1741  król Fryderyk Wielki odebrał cesarzowej austriackiej Śląsk, a z ziemi głubczyckiej  po pokoju wrocławskim  Prusacy utworzyli powiat głubczycki