1684 Bartenstein - Bartoszyce

1684 - Bartenstein - Bartoszyce

Przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim wystawił Wielki Mistrz Luther von Braunschweig 17 lutego1325 r.

Piotr z Dusburga, kronikarz krzyżacki pisze: "W tym czasie Dietrich von Altenburg, komtur Bałgi, za zezwoleniem Wielkiego Mistrza, u zbiegu rzek Guber i Sajna gród Sątoczno założył". Tenże komtur założył także miasto wokół zamku Bartenstein (znaczy gród w Barcji). Dalej: "Z sąsiadujących z Bartoszycami miejscowości, istniały jedynie Wirwilty już w 1325 r., co można udowodnić".

Miasto wzniesiono w 1240 r. Niepokoje i wojny zmuszały okoliczną ludność do takiego wyboru miejsca swoich siedzib. W prawym górnym rogu pokazany jest kościół Św. Jana Ewangelisty na dzisiejszych "Działkach". Wielu historyków twierdzi, że jest świątynią starszą od od kościoła farnego, jednak ewenementem sąsiedztwa tego kościoła są mury obronne i możliwe, że fundamenty kryje ziemia. Rycina Hartknocha w sposób jednoznaczny sugeruje, że był to mur murowany, więc nie ma obaw, że upływ czasu zatarł jego ślady. Poza tym, miejscowości nie podniesionych do rangi miasta, nikt murami obronnymi nie otaczał. Od gmachu kościoła, z jego szczytowej zachodniej fasady biegnie krótki mur do wieży bramnej, pełniącej zapewne funkcję dzwonnicy.
 Ślad połączenia tego muru z kościołem, jest widoczny o dziś dzień, gołym okiem. Nieopodal tej bramy - dzwonnicy, widnieje wzgórze z kikutami ruin po rozebranym w 1454 r. przez mieszkańców Bartoszyc zamku krzyżackim.

Mieszkańcy przenieśli swe miasto na prawy brzeg, a to z chęci wyzwolenia się z nadmiernie "opiekuńczej" władzy Zakonu, na terenie dzisiejszej Starówki Bartoszyc. Ówczesni mieszkańcy tych terenów, to pozbawieni większości praw Prusowie, osadnicy z Mazowsza i różnych krajów Europy.

Decyzji o przeniesieniu miasta na drugi brzeg Łyny, nie podjęto wcale z inicjatywy czy na wniosek mieszkańców, tylko jak wspomniano na wstępie przywileju lokacyjnego: (...) "Wiedzieć winni wszyscy, zarówno zyjący w dobie obecnej, jak i wszystkie pokolenia, do których przywilej niniejszy dojdzie, że My Brat Luderus z Brunswiku, Wielki Mistrz Braci Zakonu Szpitala Św. Marii, Niemieckiego Domu w Jeruzalem, po gruntownym naszych Braci postanowieniu i zatwierdzeniu, przeznaczamy 70 włók". Oznacza to, ze nadany teren, przywileje sądownicze i obowiązki podatkowe, wynikające z prawa chełmińskiego są tym aktem mieszkańcom miasta. Miasta już funkcjonującego, w celu stworzenia warunków lepszej pomyślności. Potwierdzać to może fakt wcześniejszego nadania przywileju dla miasta przez Dietricha von Altenburg, o którym  wspomina Piotr z Dusburga w swojej kronice. Poza tym warto zwrócić uwagę na infrastrukturę, jaką dysponowało miasto w momencie nadania przywileju z 1332 r.

Mówi się w przywileju lokacyjnym o dwóch groblach i mostach, które świadczyć mogą o wysokim, jak na ówczesne czasy zurbanizowaniu terenu miasta. W sytuacji, gdy współcześni bartoszycianie od blisko pół wieku, zabiegają o drugi most na rzece Łynie. Siedem wieków temu miasto dysponowało mostami wymienionymi w przywileju lokacyjnym w 1332 r. w liczbie mnogiej.

Jak wielką była dynamika rozwoju Bartoszyc w ówczesnym czasie, niech świadczy fakt, że w momencie drugiej lokacji, miastu przeznaczono poważną rolę gospodarczą, przeznaczając pod jego urządzenie 70 włók (118 ha). Niewiele onad 20 lat później w 1359 r., juz pojawiła się konieczność jego rozszerzenia. Poza bramami Lidzbarską i Królewiecką, wkrótce pojawiły się dwa przedmieścia.

To tyle - jeśli chodzi początki miasta.